بازی درمانی چیست؟
بازی درمانی(play therapy) نوعی از روان‌درمانی است که عمدتا برای کودکان استفاده می شود. از آنجا که کودکان ممکن است نتوانند احساسات خود را پردازش کنند یا مشکلات‌شان را برای والدین یا بزرگسالان دیگر بیان کنند، بازی‌درمانگر از زمان بازی برای مشاهده و فهم جنبه‌هایی از مشکلات کودک استفاده می‌کند. سپس می‌تواند به کودک در کشف احساسات و مقابله با آسیب‌های حل نشده‌اش کمک کند. از طریق بازی ، کودکان می‌توانند راه حل‌های جدید کنار آمدن با مشکلات و جایگزین کردن رفتارهای نامناسب را بیاموزند. از بازی درمانی می‌توان به تنهایی یا در کنار سایر روش‌های روان‌درمانی استفاده کرد.
چه زمانی از بازی درمانی استفاده می‌شود
اگرچه افراد در هر سنی می‌توانند از بازی درمانی بهره‌مند شوند ، این روش معمولاً در کودکان بین ۳ تا ۱۲ سال استفاده می‌شود. بازی درمانی در شرایط مختلفی کمک کننده است از جمله:
- مواجهه با فرایندهای پزشکی ، بیماری‌های مزمن یا مراقبت تسکینی
- تاخیر در رشد یا اختلالات یادگیری
- مشکلات رفتاری در مدرسه
- مشکلات خانوادگی مانند طلاق ، جدایی یا مرگ عزیزان
- مواجهه با وقایع روان‌گزا(Traumatic) مانند حوادث رانندگی، مورد زورگیری قرار گرفتن و …
- خشونت خانگی، سوء استفاده و آزار یا بی‌توجهی و غفلت والدین
- افسردگی، غم و اندوه
- اختلال بیش فعالی و نقص توجه (ADHD)
فواید بازی درمانی
تا ۷۱ درصد از كودكانی كه به بازی درمانی روی می‌آورند ، تغییرات مثبتی را تجربه می‌کنند. برخی از کودکان ممکن است با کمی تردید کار خود را شروع کنند ، اما به مرور اعتماد آنان بیشتر می‌شود. با افزایش حس راحتی و قوی‌تر شدن ارتباط، کودک در بازی خود خلاق‌تر یا کلامی‌تر می‌شود.
بعضی از مزایای بازی درمانی عبارتند از:
- قبول مسئولیت بیشتر درمورد برخی رفتارها
- توسعه استراتژی‌های مقابله‌ای و مهارت‌های خلاقانه حل مسئله
- احترام به خود
- افزایش همدلی و احترام به دیگران
- کاهش اضطراب
- یادگیری تجربه و بیان کامل احساسات
- مهارت‌های اجتماعی قوی‌تر
- روابط خانوادگی قوی‌تر
- کاهش اختلالات یادگیری در ADHD
- کاهش علائم اختلال نافرمانی مقابله ای (ODD)
بازی‌درمانی همچنین می‌تواند استفاده از زبان را تشویق کند یا مهارت‌های حرکتی درشت و ظریف را بهبود ببخشد.
بازی درمانگر
بازی‌درمانی می‌تواند توسط متخصصان مختلف بهداشت روان مانند روانشناسان، روانپزشکان، رفتاردرمانگران یا کاردرمانگران انجام شود. بازی‌درمانگر با توجه به مسائل کودک، بازی مشخصی را تعیین یا طرح‌ریزی کرده و برای درمان کودک از این بازی بهره می‌گیرد. در حین بازی کردن کودک، رفتارها، احساسات و عواطف او را زیر نظر می‌گیرد. همچنین خارج از جلسات بازی‌درمانی نیز به بررسی روش‌های موثر دیگر مانند آموزش فرزندپروری به والدین می‌پردازد. به این ترتیب به درمان یا کاهش مشکلات کودک کمک می‌کند.
بازی درمانی چگونه عمل می کند؟
کودکان از طریق بازی، جهان و جایگاه خود را در آن را درک می‌کنند. بازی فضایی است که آنها آزادند تا عمیق‌ترین احساسات درونی خود را به نمایش بگذارند. اگر بدانید دنبال چه چیزی هستید ، اسباب‌بازی‌ها می‌توانند مانند نماد عمل کرده و معنای بیشتری پیدا کنند. از آنجا که کودک در دنیای بزرگسالان نمی‌تواند به اندازه کافی خود را ابراز کند، درمانگر خود را هم سطح او کرده و در دنیای کودک به او می‌پیوندد.
کودکان در بازی‌درمانی تحت فشار نیستند؛ بنابراین هنگام بازی، کودک تمایل بیشتری برای به اشتراک گذاشتن احساسات خود نشان می‌دهند. آنها این کار را در زمان خودشان و با روش ارتباطی خاص خود انجام می‌دهند. روند جلسات بازی‌درمانی بسته به درمانگر و نیازهای خاص کودک متفاوت خواهد بود. برای شروع، ممکن است درمانگر تنها بخواهد کودک را در هنگام بازی مشاهده کند. همچنین ممکن است بخواهد مصاحبه‌های جداگانه‌ای با کودک، والدین یا معلمان او انجام دهد. پس از ارزیابی دقیق، درمانگر اهداف درمانی را تعیین کرده، در مورد محدودیت‌هایی که ممکن است لازم باشد تصمیم می‌گیرد و برنامه‌ای برای نحوه ادامه کار تدوین می‌کند.
گاهی بازی‌درمانگر بر روی نحوه کنار آمدن کودک با دوری از والدین تمرکز می‌کند، اینکه چگونه به تنهایی بازی می‌کند یا هنگام بازگشت والدین چگونه واکنش نشان می‌دهد. چگونگی تعامل کودک با انواع مختلف اسباب‌بازی‌ها و تغییر رفتار آنها از جلسه‌ای به جلسه دیگر می‌تواند موارد زیادی را نشان دهد. بازی‌درمانگران از این مشاهدات به عنوان راهنمایی برای مراحل بعد استفاده می‌کنند. هر کودک متفاوت است، بنابراین درمان متناسب با نیازهای فردی او خواهد بود. با پیشرفت درمان، می توان رفتارها و اهداف را دوباره ارزیابی کرد.
در برخی مواقع، درمانگر ممکن است والدین، خواهر و برادرها یا سایر اعضای خانواده را به بازی درمانی بیاورد. این می‌تواند به آموزش حل تعارض ، پیشرفت درمان و بهبود پویایی خانواده کمک کند. جلسات معمولاً ۳۰ دقیقه تا یک ساعت طول کشیده و هفته‌ای یکبار یا بیشتر برگزار می‌شوند. اینکه چه تعداد جلسه لازم است، به کودک و میزان پاسخگویی او به این نوع درمان بستگی دارد. درمان می‌تواند به صورت فردی یا گروهی انجام شود.
تکنیک‌های بازی‌درمانی
جلسات باید در محیطی برگزار شوند که کودک احساس امنیت کند و محدودیت‌های کمی وجود داشته باشد. درمانگر ممکن است از تکنیک‌هایی استفاده کند که شامل موارد زیر هستند:
- تجسم خلاق
- قصه‌گویی
- نقش‌آفرینی
- تلفن‌های اسباب بازی
- عروسک‌های خیمه‌شب‌بازی ، عروسک پولیشی و ماسک
- عروسک‌ها ، اسباب‌بازی شخصیت‌ها
- هنر و صنایع دستی
- شن بازی
- قطعات و اسباب‌بازی‌های ساختنی
- رقص و حرکت خلاقانه
- نمایش موزیکال
والدین چه نقشی در بازی درمانی دارند؟
برخی والدینی که به روانشناس کودک یا بازی درمانگر مراجعه می‌کنند علت مسائل به وجود آمده را خود کودک می‌دانند. در حالی که واقعیت این است که خلق و خو و سرشت متفاوت هر کودک نتیجه تعامل محیط رشد کودک، ژنتیکی که از والدین به ارث برده، شخصیت و سبک والدگری والدین است. و شاید بتوان گفت نوع تعامل والدین و کودک است که نقش بسیار مهمی در مشکلات به وجود آمده بازی می‌کند. از این رو برای رسیدن به اهداف درمانی، همکاری و همراهی خانواده‌ها با بازی‌درمانگر ضروری است. اگر کودک را از سیستم خانواده جدا فرض کنیم، او را مسئول همه مشکلاتی که با آنها دست و پنجه نرم می‌کند بدانیم و امیدوار باشیم که تنها با هفته‌ای یک جلسه بازی درمانی همه چیز حل شود دچار اشتباه شده‌ایم. جلسات بازی‌درمانی در کنار تمرین‌هایی که درمانگر به والدین می‌دهد و تغییراتی که والدین به توصیه درمانگر باید در نوع تعاملات و نوع مواجهه‌شان با مسائل اعمال کنند نتیجه‌بخش خواهد بود.
همچنین باید به نکته نیز اشاره کنیم که اگرچه بازی‌درمانی می‌تواند بانشاط باشد، اما بازی‌درمانی با خانه بازی و شهربازی یکسان نیست. در این روش درمانی، کودک به زبان بازی که یک زبان نمادین است با ترس، غم و رنج‌هایش مواجه می‌شود و به این بینش و پذیرش می‌رسد که نیاز به یادگرفتن مهارت‌های مختلفی دارد. بنابراین والدین آگاه باید نگاه‌شان به و انتظارات‌شان از بازی درمانی را به دیدگاه یک متخصص نزدیک کنند.
نظرات