اختلال دیکته‌نویسی
بسیاری از دانش آموزان در نوشتن دیکته با دشواری روبرو هستند و در درس دیکته نمرات کمی می‌گیرند. از آنجا که نوشتن دیکته نیازمند توانمندی شناختی بالایی است، برای کودکان فعالیتی دشوار به حساب میآید. فعالیت نوشتن با مهارت‌هایی از قبیل توانایی نگهداری موضوع به صورت کلمه در حافظه، ترسیم گرافیکی شکل حروف و کلمات، به کارگیری صحیح ابزار نوشتن و داشتن حافظه دیداری کارآمد ارتباط دارد. همان قدر که مهم است تا افراد بتوانند با زبان شفاهی با دیگران ارتباط برقرار کنند، به همان اندازه نیز مهم است که بتوانند با نوشتن نیز ارتباط برقرار کنند.
انواع اختلال دیکته‌نویسی
۱- ضعف در حساسیت شنیداری
این کودکان هنگام شنیدن واژه‌ها به دلیل ضعف در حساسیت شنیداری نمی‌توانند واج‌های نزدیک به هم را از یکدیگر تشخیص دهند، معمولاً خطاهای دیکته‌نویسی آن‌ها از نوعی است که واژه را می‌نویسند ولی یک یا دو حرف آن را به طور اشتباه می‌شنوند یا حروف پایانی کلمه را حذف می‌کنند.
مثل بشگاب به جای بشقاب/ رفتن به جای رفتند / جاله به جای ژاله/
۲- ضعف در حافظه شنیداری
مشکل حافظه‌یشنیداری زمانی روی می‌دهد که کودک کلمه یا جمله را می‌شنود ولی هنگامی که می‌خواهد آن را بنویسد به دلیل ضعف حافظۀ شنیداری قسمتی از آن را جا می‌اندازد.
مثل جا انداختن حرف اضافه در «بابا … خانه آمد» به جای بابا به خانه آمد / آسان به جای آسمان
۳- ضعف در حافظۀ دیداری
این کودکان هنگام دیکته‌نویسی کلمه را به درستی می‌شنوند و بیشتر مشکلات آن‌ها در مورد نوشتن حروفی است که صدای یکسان و شکل‌های متفاوتی دارند، مانند (ز،ظ، ذ،ض/ ث،س، ص / ت،ط / ق،غ / هـ ،ح و…) کودک هنگام نوشتن نمی‌داند از کدام شکل حروف باید استفاده کند و اولین شکلی که به حافظه‌اش میآید را می‌نویسد.
معمولاً بیشتر خطاهای دیکته‌نویسی کودکان از نوع حافظۀ شنیداری، حافظۀ دیداری و دقت و توجه است. معمولاً با انجام فعالیت‌هایی برای تقویت حافظۀ دیداری کودکان ممکن است این مشکلات به تدریج از بین بروند. یکی از شیوه‌های شناخت این نوع اختلال در کودکان این است که کلمه از لحاظ خواندن درست است ولی از لحاظ املایی مشکل دارد.
مثل نوشتن هوله به جای حوله / باقبان به جای باغبان / بشغاب به جای بشقاب / سبح به جای صبح
۴- ضعف در حافظۀ توالی دیداری
مشکل توالی دیداری تا حدودی ترکیبی است ازمشکل در دقت و توجه دیداری و شنیداری، ضعف در حافظۀ دیداری و هم چنین شنیداری. در این مورد کودک حروف یک کلمه را جابجا می‌نویسد.
مثل آدر به جای آرد / مارد به جای مادر / داور به جای دارو
۵- ضعف در دقّت و تمرکز
مشکلات دقت و توجه بیشتر در جا انداختن حرف یا کلمه، اضافه کردن یا جابجایی جزئیات حروف مانند سرکش، دندانه، نقطه و حرکت‌ها دیده می‌شود.
مثل کرسنه به جای گرسنه / مهیاب به جای مهتاب / افزدون یا کاستن دندانه / جابجایی نقطه‌ها
۶- مشکل قرینه‌نویسی
کودک در این مورد بجای اینکه نوشتن را از قسمت راست صفحه شروع کند از سمت چپ می‌نویسد. این مشکل می‌تواند با افزایش سن کمتر شود زیرا با بالا رفتن سن و رشد مغز توانمندی در این بخش می‌تواند بیشتر شود.
۷- مشکل وارونه‌نویسی
در این مورد کودک کلمات را برعکس می‌نویسد و نوشتن را زیر خط کرسی ادامه می‌دهد.
۸- مبهم و نارسانویسی
در این اختلال کودک به دلیل فشار آوردن زیاد به مداد بر روی کاغذ،کم‌رنگ‌نویسی بیش از حد،کج و معوج‌نویسی، تنیده و درهم‌نویسی،گسسته و جدا از هم نویسی بیش از اندازه، نامرتب‌نویسی با نوسان زیاد، باعث می‌شود که کلمات غیر قابل خواندن باشند. با توجه به اهمیت نوشتن در سال‌های آغازین مدرسه می توان از همان کودکی مهارت‌های هماهنگی چشم و دست و تقویت عضلات ریز و درشت به ویژه در ناحیه‌های انگشتان، مچ و کتف دست برتر را به کودکان آموزش داد.
۹- ضعف آموزشی
خط فارسی دارای قواعد و دستور های ویژه‌ای است که عدم رعایت آن‌ها باعث خطای نوشتاری می‌شود. مثلاً حرف واو در کلمات خواهر، خوراک، خوب، دو و… نوشته می‌شود ولی در هر کدام صدای مختلفی دارد یا اصلاً تلفظ نمی‌شود یا شکل «ـه» در آخر کلمات خانه، خامه، دانه صدای اِ می دهد و با حرف «هـ» شباهت دارد،یا کلماتی مانند موسی و عیسی.
این موارد که در زبان فارسی کم نیستند و حروف استثنا خوانده می‌شوند، موجب خطاهای آموزشی بسیاری در دانش آموزان می‌شوند.
خطاهای معلمان و والدین برای تقویت دیکته:
۱. پند و اندرز دادن و تشویق کودک به تلاش بیشتر
۲. تحقیر و سرزنش کودک
۳. سرزنش و انتقاد والدین از معلم
۴. مقصر دانستن شریک زندگی یا دیگران
۵. افزایش دادن مقدار تکالیف خانه و مدرسه که به نوعی به درس دیکته مربوط می‌شود
۶ .درخواست چند باره نویسی غلط‌ها از کودک
روش‌های بهبود مشکل دیکته‌نویسی:
– تقویت حساسیت شنیداری
– تقویت حافظه دیداری
-بازی با حروف
-تفکیک صداهای اول و آخر در کلمات به شکل تمرین حروف هم آغاز و هم پایان.
-خواندن کلمات و بخش کردن آن‌ها و شمردن بخش‌ها،در این سیستم به جای تأکید بر کل‌خوانی از کودک خواسته می‌شود کلمه را بخش بخش بخواند.
-کودک پس از دیدن کلمه چشمان خود را می‌بند دو شکل آن را در ذهن خود مجسم می‌کند و شفاهاً آن را صداکشی می‌کند.
مثل کلمه «تقویت» اول ببین بعد با چشم بسته صدا به صدا کن «ت ق و ی ت »
-کودک یک کلمه را به دقت می‌بیند سپس روی کلمه پوشانده می‌شود. و از او خواسته می‌شود که کلمه را با دقت بنویسد(حافظه دیداری کوتاه مدت.)
-کلماتی که کودک در دیکته‌های قبلی دارای مشکل بوده را بر روی یک کاغذ بزرگ نوشته می‌شود دو سپس از کودک خواسته می‌شود همراه با تلفظ گوینده به کلمه نگاه کند و با انگشت آن را ردگیری کند.این عمل چندین بار تکرار شود و سپس درحالی که کودک کلمه را بر زبان می‌آورد شروع به نوشتن کند.
در نظر داشته باشید که مشکل دیکته‌نویسی می‌تواند با تمرین، تکرار و پیوستگی بهبود یابد.
توصیه می‌شود اگر کودکی مشکل دیکته‌نویسی دارد،والدین یا نزدیکان اقدامی تخصصی برای رفع ان انجام ندهند و به متخصص مراجعه شود. چرا که مهم ترین اصل در فرزند پروری رابطه میان کودک و والدین است که گاهی آموزش والدین به فرزندشان تنش زیادی را در روابط ایجاد می‌کند. افزون بر این ایجاد مهارت‌های مربوط به دیکته‌نویسی نیازمند بررسی دقیق و اختصاصی است.
نظرات